گلستان در آئینه تاریخ

این استان بزرگترین و آبادترین سرزمین در شمال ایران در سده های اولیه اسلامی و قبل آن بوده است. این سرزمین تا قرن هفتم موسوم به ایالت گرگان بوده و از قرن هفتم تا چهاردهم به نام ایالت استرآباد نامیده شد.
سابقه تمدن در آن با توجه به کاوش های باستان شناسی به حدود 6 هزار سال قبل بر می گردد و در حقیقت یکی از قدیمی ترین ایا لت های ایران و مرکز عمده تمدن نشین از آریائیها در شمال ایران بوده است.
در گذشته وسعت آن به تنهایی بیش از وسعت ایالت طبرستان (مازندران) و گیلان بوده و با سرزمین های وسیعی چون سعده و خوارزم برابری می کرد. این استان از زمان هخامنشیان به بعد به صورت یک ایالت ایران بوده است. زمان سامانیان به همراه چندین ایالت دیگر در مجموعه سرزمین خور آسان ایران قرار داشت. با ورود اسلام و در سده های اولیه آن بخصوص دوران طلایی اسلام و بعد از آن گرگان نقش مهمی در شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی داشته است، به طوریکه دانشمندان و بزرگی همچون عبداقاهر جرجانی ( مؤلف اسرارالبلاغه و دلائل الاعجاز و ...) سید اسماعیل جرجانی (مؤلف ذخیره خوارزمشاهی اولین و بزرگترین دایرالمعارف پزشکی به زبان فارسی)، فخرالدین اسعد گرگانی (یراینده ویس و رامین) و میر داماد (مؤلف قبسات و صراط المستقیم)، شاعران میرفندرسکی و . . . می باشند. گرگان امروز که تا اسفند 1316 استرآباد خوانده می شد، در عهد صفویه به دارالمؤمنین مشهور بوده است.